🌟जागतिक गणित दिवस : माझ्या बाळा रे, गणिताची भिती सोडा रे....!

🌟युनेस्कोच्या कार्यकारी परिषदेने २०५ व्या अधिवेशनात १४ मार्च हा आंतरराष्ट्रीय गणित दिवस म्हणून घोषित केला गेला🌟

          आंतरराष्ट्रीय गणित दिवस- इंटरनॅशनल डे ऑफ मॅथेमॅटिक्स- आईडीएम हा जगभरात साजरा केला जातो. प्रत्येक वर्षी दि.१४ मार्च रोजी विश्व गणित दिन पाळण्यात येतो. सर्व देशांना शाळा, संग्रहालये, ग्रंथालये आणि इतर ठिकाणी विद्यार्थी आणि सामान्यजनता या दोघांसाठीच्या उपक्रमांद्वारे सहभागी होण्यासाठी आमंत्रित केले जाते. गणिताचे महत्त्व  उद्धृत करणारा श्री कृष्णकुमार आनंदी-गोविंदा निकोडे गुरूजींचा हा संकलित लेख वाचकांच्या सेवेत सविनय सादर... संपादक.

      युनेस्कोच्या कार्यकारी परिषदेने २०५ व्या अधिवेशनात १४ मार्च हा आंतरराष्ट्रीय गणित दिवस म्हणून घोषित केला गेला. नोव्हेंबर २०१९मध्ये युनेस्कोच्या सर्वसाधारण परिषदेच्या ४०व्या सत्राने ते स्वीकारले गेले. आईडीएमचा उद्घाटन सोहळा दि.१४ मार्च २०२० रोजी झाला. तेव्हाची थीम गणित सर्वत्र आहे. या थीमच्या व्याप्तीमध्ये घडलेल्या घटना आणि क्रियाकलापांचे विहंगावलोकन आढळून येते. २०२१मध्ये थीम होती मॅथेमॅटिक्स फॉर अ बेटर वर्ल्ड. २०२२ची थीम मॅथेमॅटिक्स युनिट्स होती, तर २०२३ची थीम प्रत्येकासाठी गणित, ही होती. दरवर्षी उत्सवाची चव वाढवण्यासाठी, सर्जनशीलता वाढवण्यासाठी, गणित आणि सर्व प्रकारच्या फील्ड, संकल्पना आणि कल्पना यांच्यातील संबंधांना प्रकाश देण्यासाठी एक नवीन थीम जाहीर केली जाते. गणित आणि गणना हे आपल्या जीवनाचा अविभाज्य भाग आहेत. शाळेत गणित शिकण्यापासून ते आपल्या नियमित जीवनात अमलात आणण्यापर्यंत या विषयाचे महत्त्व आपण दुर्लक्षित करू शकत नाही. गणित शिकण्यातही मजा आहे. युक्त्या आणि टिपा ते अधिक मनोरंजक बनवतात. आपल्या नियमित जीवनात गणित शिकण्याच्या महत्त्वाबद्दल जागरुकता निर्माण करण्यासाठी दरवर्षी आंतरराष्ट्रीय गणित दिन साजरा केला जातो. आर्यभट्ट, ब्रह्मगुप्त, महावीर, भास्कर दुसरा, श्रीनिवास रामानुजन आणि इतर अनेक गणितज्ञांच्या योगदानाने गणिताचे क्षेत्र समृद्ध झाले आहे. या विशेष दिवशी, लोक त्यांचे स्मरण करतात, त्यांचा आदर करतात आणि त्यांच्या गणिताच्या क्षेत्रातील योगदानाबद्दल त्यांचे कौतुक करतात.

            आंतरराष्ट्रीय गणित दिनानिमित्त, शैक्षणिक संस्था, गणितीय संस्था आणि इतर संस्था विविध कार्यक्रम आणि उपक्रमांचे आयोजन करतात. यामध्ये सेमिनार, कार्यशाळा, गणितीय प्रश्नमंजुषा आणि प्रख्यात गणितज्ञांची व्याख्याने यांचा समावेश असतो. रामानुजनसारख्या शास्त्रज्ञांच्या योगदानाचे स्मरण करणेच नव्हे तर विद्यार्थ्यांमध्ये आणि सामान्य लोकांमध्ये गणिताविषयीची सखोल प्रशंसा वाढवणे हे ध्येय आहे. आंतरराष्ट्रीय गणित दिनानिमित्त, या क्षेत्रात असामान्य योगदान देणाऱ्या गणितज्ञांना अनेक पुरस्कार आणि सन्मान प्रदान केले जातात. हे पुरस्कार केवळ समकालीन गणितज्ञांच्या कर्तृत्वालाच ओळखच नाहीत तर तरुण मनांना गणितात करिअर करण्यासाठी प्रेरणा आणि प्रोत्साहन देण्याचे साधन म्हणूनही काम करतात. आंतरराष्ट्रीय गणित दिवस आपल्या दैनंदिन जीवनात गणिताच्या सर्वव्यापीतेवर प्रतिबिंबित करण्याची संधी प्रदान करतो. साध्या अंकगणित ऑपरेशन्सपासून आपल्या डिजिटल जगाला सामर्थ्यवान जटिल अल्गोरिदमपर्यंत, गणित असंख्य प्रक्रियांचा कणा बनवते. बँकिंग, अभियांत्रिकी, वैद्यकशास्त्र, अर्थशास्त्र आणि विविध वैज्ञानिक शाखा विश्लेषण, मॉडेलिंग आणि निर्णय घेण्यासाठी गणिताच्या तत्त्वांवर मोठ्या प्रमाणावर अवलंबून आहे. गणित, विज्ञान आणि तंत्रज्ञान यांच्यातील समन्वय निर्विवाद आहे. वैज्ञानिक शोध आणि तांत्रिक नवकल्पनांमध्ये अनेकदा गुंतागुंतीचे गणितीय मॉडेलिंग आणि सिम्युलेशन यांचा समावेश होतो. भौतिकशास्त्र, संगणक विज्ञान आणि अभियांत्रिकी यांसारखी क्षेत्रे सिद्धांत, डिझाइन प्रयोग आणि अत्याधुनिक तंत्रज्ञान विकसित करण्यासाठी गणितीय फ्रेमवर्कवर अवलंबून असतात.

भारतीय गणितज्ञांचेही खुपच  मोठे योगदान आहे. आंतरराष्ट्रीय गणित दिवस संपूर्ण इतिहासात भारतीय गणितज्ञांच्या योगदानाची कबुली देण्याची संधी देखील प्रदान करतो. श्रीनिवास रामानुजन व्यतिरिक्त, भारताने आर्यभट्ट, ब्रह्मगुप्त आणि भास्कर II यासह इतर अनेक प्रसिद्ध गणितज्ञ निर्माण केले आहेत. त्यांच्या कार्याने अनेक गणिती तत्त्वे आणि संकल्पनांची पायाभरणी केली जी आजही प्रासंगिक आहेत.

           गणितज्ञांच्या कर्तृत्वाचा उत्सव साजरा करताना, आंतरराष्ट्रीय गणित दिन देखील गणिताच्या शिक्षणातील आव्हानांकडे लक्ष वेधतो. जगाच्या अनेक भागांमध्ये, विद्यार्थ्यांना गणिताशी संघर्ष करावा लागतो आणि हा विषय अधिक सुलभ आणि आकर्षक बनवण्याची गरज आहे. अभिनव अध्यापन पद्धती, परस्परसंवादी शिक्षण संसाधने आणि तंत्रज्ञानाचे एकत्रीकरण याद्वारे गणिताचे शिक्षण वाढवण्याचे प्रयत्न केले जात आहेत. गणिताच्या क्षेत्रातील लक्षणीय प्रगती असूनही, गणिताच्या शिक्षणाशी निगडीत आव्हाने आहेत ज्यांचे निराकरण करणे आवश्यक आहे. आंतरराष्ट्रीय गणित दिन या आव्हानांवर चिंतन करण्याची आणि सर्व स्तरांवर गणिताचे शिक्षण वाढवण्याचे मार्ग शोधण्याची संधी देतो. गणिताची चिंता संबोधित करणे अत्यावश्यक आहे. गणिताची चिंता ही एक सामान्य समस्या आहे जी बर्‍याच व्यक्तींना गणिताशी पूर्णपणे संलग्न होण्यापासून रोखते. राष्ट्रीय गणित दिवस गणिताच्या चिंतेबद्दल जागरुकता निर्माण करण्यासाठी आणि ती कमी करण्यासाठी धोरणांना प्रोत्साहन देण्यासाठी एक व्यासपीठ म्हणून काम करू शकतो. गणिताबद्दल प्रेम वाढवण्यासाठी सकारात्मक आणि आश्वासक शिक्षण वातावरण तयार करणे महत्त्वाचे आहे. समावेशकतेला प्रोत्साहन देणेही गरजेचे आहे. गणिताच्या शिक्षणात सर्वसमावेशकतेला चालना देण्यासाठी प्रयत्न करणे आवश्यक आहे. आंतरराष्ट्रीय गणित दिवस लिंग, सामाजिक-आर्थिक पार्श्वभूमी किंवा भौगोलिक स्थानाचा विचार न करता सर्व विद्यार्थ्यांना दर्जेदार गणित शिक्षणाच्या समान प्रवेशाच्या महत्त्वावर जोर देण्याची संधी प्रदान करतो. गणिताच्या क्षेत्रातील विविधतेला प्रोत्साहन देणे ही नवकल्पना आणि सर्जनशीलतेला चालना देण्याची गुरुकिल्ली आहे.

         गणिताच्या शिक्षणामध्ये तंत्रज्ञानाचे एकत्रीकरण शिकण्याचे अनुभव वाढवू शकते आणि गणिताच्या संकल्पना अधिक सुलभ बनवू शकते. गणिताचे शिक्षण अधिक आकर्षक आणि प्रभावी बनवण्यासाठी इंटरएक्टिव्ह सॉफ्टवेअर, सिम्युलेशन आणि ऑनलाइन संसाधने यासारख्या तंत्रज्ञानाचा लाभ घेण्यासाठी आंतरराष्ट्रीय गणित दिन हा एक उत्प्रेरक ठरू शकतो. आंतरराष्ट्रीय राष्ट्रीय गणित दिवस केवळ भारतापुरता मर्यादित नाही, त्याला जागतिक अनुनाद आहे. जगभरातील गणितज्ञ आणि शिक्षक या उत्सवात सामील होतात, गणितीय शोधांचे आंतरराष्ट्रीय स्वरूप आणि गणितीय संशोधन चालविणारे सहयोगी प्रयत्न यावर भर देतात. गणितीय संस्था आणि ऑर्गनायझेशन या दिवसाचा उपयोग विचारांच्या देवाणघेवाणीला प्रोत्साहन देण्यासाठी आणि गणिताच्या क्षेत्रात आंतरराष्ट्रीय सहकार्य वाढवण्यासाठी करतात. गणिताचा समाजावर होणारा परिणाम मोठा आहे. गणित, ज्याला "विज्ञानाची राणी" असे संबोधले जाते, ते आपल्या जीवनातील विविध पैलूंमध्ये महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावते. त्याचे ऍप्लिकेशन सैद्धांतिक अमूर्ततेच्या क्षेत्रापुरते मर्यादित नाहीत परंतु विज्ञान, तंत्रज्ञान, अभियांत्रिकी, अर्थशास्त्र आणि बरेच काही यासारख्या क्षेत्रांमध्ये व्यावहारिक समाधानापर्यंत विस्तारित आहेत.

           तांत्रिक प्रगती अविस्मरणीय आहे. २१व्या शतकातील तंत्रज्ञानाचा लँडस्केप गणितावर खूप अवलंबून आहे. संगणक अल्गोरिदमपासून डेटा विश्लेषणापर्यंत, गणिती तत्त्वे तंत्रज्ञानाच्या विकासावर आधार देतात जे आपल्या दैनंदिन जीवनाला आकार देतात. राष्ट्रीय गणित दिवस हा गणित आणि तंत्रज्ञान यांच्यातील सहजीवन संबंधाची आठवण करून देतो. गणित ही विज्ञानाची भाषा आहे, जी नैसर्गिक जग समजून घेण्यासाठी एक पद्धतशीर आणि अचूक फ्रेमवर्क प्रदान करते. वैज्ञानिक प्रगती आणि शोध अनेकदा गणितीय मॉडेल्स आणि समीकरणांसह असतात जे घटनांचे वर्णन करतात आणि अंदाज लावतात. राष्ट्रीय गणित दिवस वैज्ञानिक प्रगतीमध्ये गणिताची भूमिका साजरा करतो. अर्थशास्त्र आणि वित्त क्षेत्रामध्ये, गणित आर्थिक प्रणालींचे मॉडेलिंग, बाजारातील ट्रेंडचा अंदाज लावणे आणि निर्णय घेण्याची प्रक्रिया अनुकूल करण्यात महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावते. अर्थशास्त्रातील गणिती तत्त्वांच्या वापरामुळे जागतिक आर्थिक धोरणांना आकार देणारी वित्तीय मॉडेल्स आणि धोरणे विकसित झाली आहेत.

      तांत्रिक प्रगती, वैज्ञानिक शोध आणि आर्थिक उपयोगांवर गणिताचा प्रभाव स्पष्ट दिसत असला तरी, त्याचा प्रभाव दैनंदिन जीवनातही आहे. वैयक्तिक आर्थिक व्यवस्थापनापासून ते स्वयंपाक आणि घर सुधारणा प्रकल्पांपर्यंत, दैनंदिन क्रियाकलापांच्या विविध पैलूंमध्ये गणिती संकल्पना विणल्या जातात. राष्ट्रीय गणित दिवस लोकांना त्यांच्या जीवनातील गणिताचे सर्वव्यापी स्वरूप ओळखण्यास आणि त्याचे कौतुक करण्यास प्रोत्साहित करतो. आपण आंतरराष्ट्रीय गणित दिवस साजरा करत असताना, गणिताच्या भविष्याकडे पाहणे आणि उदयोन्मुख ट्रेंडची अपेक्षा करणे आवश्यक आहे. आर्टिफिशियल इंटेलिजन्स, मशीन लर्निंग आणि डेटा सायन्सच्या गणितासह एकत्रीकरणामुळे गणितीय संशोधन आणि ऍप्लिकेशन्सच्या लँडस्केपला आकार मिळण्याची शक्यता आहे. आधुनिक आव्हानांचे आंतरविद्याशाखीय स्वरूप गणितज्ञांना विविध क्षेत्रातील तज्ञांसह सहयोग करण्यास सांगतात.  आंतरराष्ट्रीय गणित दिवस हा गणितज्ञांच्या चिरस्थायी वारशाचा आणि समाजावरील त्यांच्या प्रभावाचा पुरावा आहे. हे विश्वातील रहस्ये उलगडण्यात गणिताच्या सौंदर्याची आणि सामर्थ्याची आठवण करून देणारे आहे. आपण हा दिवस साजरा करत असताना, आपण केवळ श्रीनिवास रामानुजन यांच्या स्मृतीचा सन्मान करू नये, तर आपल्या वेगाने विकसित होत असलेल्या जगात गणिताला अधिक सुलभ, आकर्षक आणि संबंधित बनवण्यासाठी सुरू असलेल्या प्रयत्नांनाही मान्यता देऊ या. गणित, त्याच्या असीम शक्यतांसह, प्रेरणा देत राहते आणि भविष्याला आकार देत राहते, आंतरराष्ट्रीय गणित दिन हा बौद्धिक कुतूहल, शोध आणि अदम्य मानवी आत्म्याचा उत्सव बनवतो.

          दि.१४ मार्च रोजी सेमिनार, कार्यशाळा, व्याख्याने आणि गणित स्पर्धा यासह विविध कार्यक्रम आणि उपक्रमांसह हा दिवस साजरा केला जातो. शैक्षणिक संस्था, गणितीय संस्था आणि संशोधन संस्था अनेकदा गणिताचे महत्त्व अधोरेखित करण्यासाठी विशेष कार्यक्रम आयोजित करतात. गणित महत्वाचे का आहे? तर, विज्ञान, तंत्रज्ञान, अभियांत्रिकी, अर्थशास्त्र आणि वित्त यांसह विविध क्षेत्रांमध्ये गणित महत्त्वपूर्ण आहे. हे नैसर्गिक जग समजून घेण्यासाठी आणि वर्णन करण्यासाठी एक वैश्विक भाषा प्रदान करते. अनेक तांत्रिक प्रगती आणि वैज्ञानिक शोधांसाठी गणितीय संकल्पना आणि तंत्रे मूलभूत आहेत.

!! जागतिक गणित दिनाच्या माझ्या देशबांधवांना हार्दिक हार्दिक  शुभेच्छा !!

        - संकलन व सुलेखन -

                     श्री कृष्णकुमार आनंदी-गोविंदा निकोडे गुरूजी.

                      पोटेगावरोड, गडचिरोली.

                       फक्त दूरभाष- 7132796683.